LIFE COACH LÀ GÌ? (Không phải là huấn luyện viên cuộc sống.)

 

Không phải là huấn luyện viên cuộc sống, cũng không phải là “dạy đời”. Chữ coach ở đây không phải là “huấn luyện viên” giống như huấn luyện viên thể thao. Ngược lại, life coach là người “không dạy”, bởi vì khi họ dạy, thì họ sẽ không còn là life coach nữa.

Phân biệt các hình thức:

• Training: đào tạo dạy kiến thức và kỹ năng cho nhiều người theo cách giống nhau.
• Consulting: tư vấn dựa trên một công thức thành công nào đó.
• Mentoring: cố vấn dựa trên kinh nghiệm của người đi trước, dành riêng cho cá nhân hoặc một nhóm nhỏ theo nhu cầu thực tế của nhóm đó.
• Coaching: phát huy năng lực của người được coach dựa trên chất liệu và tiềm năng của chính người đó, không dựa vào kinh nghiệm của coach.

Vì vậy, life coach là ngược lại của huấn luyện viên cuộc sống mới đúng.

Vì vậy, để sử dụng life coach, thì người coachee cần có: chất liệu cuộc sống, tin rằng mình có tiềm năng chưa khám phá, khả năng tự nhận thức, và cam kết hành động (bất kể là hành động nhỏ hay lớn).

Những người chưa cần dùng life coach: trải nghiệm còn ít, trên đời còn quá nhiều thứ để học → nên tập trung đi học từ người khác. Khi nào học rồi, biết rồi, nhưng vướng khúc mắc gì đó trong lòng nên chưa làm được → cần life coach để xử lý đúng chỗ đang mắc.

Những trường hợp không dùng được life coach: 

• Đang có dấu hiệu mất ổn định về nhận thức (bị trầm cảm, say, mất điều khiển…). Họ cần một người điều trị hơn là một người coach.
• Không có nhu cầu thay đổi hoặc không muốn thay đổi. Mục đích của coaching là giúp ai đó thay đổi từ điểm này sang một điểm khác. Nói cách khác, để coaching được thì cần có một mục tiêu để hướng tới.
• Không muốn, hoặc không sẵn sàng để người khác nghe câu chuyện của mình. Nếu vậy thì self coaching cũng có thể phát huy tác dụng trong trường hợp này.

Hiện tại, life coach được dùng phổ biến với nghĩa tiếng Việt là “khai vấn”, được dịch bởi một học viên khoá kỹ năng life coach của LCV.

Không phải là “huấn luyện viên cuộc sống”, thì người khai vấn sẽ làm gì?

Theo Liên đoàn khai vấn quốc tế ICF, khai vấn là quá trình đồng hành để kích thích tư duy và phát huy sáng tạo nhằm phát huy năng lực cá nhân và công việc chuyên môn. (Link tham khảo).

Theo đó, ICF cũng mô tả 8 kỹ năng của người khai vấn, có thể hiểu đó là 8 công việc mà người life coach cần làm. Trong đó có những công việc quan trọng như:

#3. Cùng với khách hàng xác định mục tiêu mà coachee muốn đạt được.

#6. Lắng nghe sâu, hiểu coachee theo cách giữa người với người, cả những điều coachee nói và những điều coachee không nói.

#7. Khơi gợi nhận thức của coachee về bản thân họ và rút ra bài học kinh nghiệm, cả thành công lẫn thất bại, từ đó coachee biết được mình cần làm gì tiếp theo.

#8. Đồng hành cùng quá trình phát triển của coachee, cùng xác định kế hoạch hành động và theo dõi tiến độ hành động.

Và những điều mà người life coach không làm:

• Không đề nghị coachee chọn mục tiêu hoặc kế hoạch hành động theo sáng kiến của coach.
• Không đưa lời khuyên dựa trên kinh nghiệm của bản thân coach.
• Không dẫn dắt coachee đi theo hướng suy nghĩ của coach (câu hỏi trá hình).
• Không nhận xét, bình luận về câu chuyện hay lựa chọn của coachee.

Như vậy, life coach rất không phải là một người “huấn luyện viên cuộc sống”, mà là một người chia sẻ, hỗ trợ, đồng hành, và đồng minh trên con đường hướng đến mục tiêu của người coachee.

ĐI QUA TUỔI 40 (5)

 

BA NĂM DẪN ĐẾN MỘT NGÀY

Lần đầu tiên tôi nghe nói về khoá thiền là từ một người đồng nghiệp trong phòng ban của mình từ ba năm trước đó. 

Cậu ấy trẻ hơn tôi nhiều, nhưng là một người trầm tĩnh và ít tham gia vào những chuyện ồn ào nơi công sở. Cậu nói rằng đó là một trải nghiệm rất đặc biệt, rất đáng thử. Và cậu cũng nhấn mạnh rằng chỉ có thể tự mình đi và tự trải nghiệm lấy, chứ cậu khó mà mô tả được. 

Lúc đó tôi đã nghĩ bụng, nghe cũng hay, nhưng đi một mình buồn lắm, đợi khi nào cậu ấy muốn đi nữa thì tôi sẽ đi cùng. Nhưng cậu nhất quyết bảo rằng không phải vậy. Vì đây là trải nghiệm “một mình, quay về với chính mình”, 10 ngày không giao tiếp với ai, vì vậy, đi một mình thì tốt hơn là đi cùng với một ai đó. Trường hợp mà trong đoàn có người quen, thì cần báo với ban tổ chức để họ sắp xếp ở riêng và ngồi xa ra để tránh giao tiếp nhất có thể.

Hồi đó, tôi chưa thấy mình hợp với khung cảnh một mình kiểu vậy, nên tôi ậm ừ rồi thôi. Nhưng vì tính tò mò, tôi thấy chuyện này cũng thú vị, và thế là tôi mang kể chuyện này với sếp. 

Sếp tôi đã làm việc ở công ty ba năm. Lúc ấy công việc lẫn chuyện gia đình của sếp đang gặp nhiều rối rắm. Tôi biết vậy, nhưng cũng không giúp được gì hơn cho sếp, người đang ở bơi ở một tầng cao hơn.

Hai tháng sau đó, sếp đã nghỉ việc, và sếp nhắn với tôi rằng, sếp đã ghi danh khoá thiền, khi nào về sếp sẽ kể tôi nghe.

Vậy đó. Trong khi tôi còn đang mơ hồ không biết đến ngày nào mình mới đi, và liệu mình có đi hay không nữa, thì sếp đã cho tôi thấy rằng, chuyện đó có thể xảy ra bất cứ lúc nào mình muốn.

Một năm sau, đó là bây giờ. Tôi đã ở đây. Trong một thiền viện.

ĐI QUA TUỔI 40 (4)

ĐẤU TRANH ĐỂ CÓ 10 NGÀY

Tôi quyết định sẽ đi khoá thiền 10 ngày. 

Bạn trai tôi phản đối. 

Đó là rắc rối mới của tôi. Từ ngày tôi dọn ra ngoài ở, đến nay đã được hơn một năm. Trong khoảng thời gian đó, tôi cũng đã bắt đầu một mối quan hệ mới.

Bạn là một người bạn thuở thiếu thời. Chúng tôi biết nhau từ hồi học lớp 10, tôi 15 tuổi, còn bạn 16. Cuối năm lớp 11, bạn bí mật gửi một bức thư tình, nhưng vì sợ quá mà bạn đã để nó bên trong tờ giấy bao của bìa tập mà bạn mượn của tôi để chép bài. Tất nhiên là tôi đã không nhận ra có bức thư ấy, còn bạn thì sợ đến nỗi tối đó đã chạy về nhà ba mẹ cách đó mấy chục cây số để tránh mặt tôi.

Phản đối tôi đi chỗ này chỗ kia là một trong những điều mà bạn thường hay phản đối tôi. Riêng việc tôi muốn đi thiền viện, thì bạn nói rằng bạn đang gặp rắc rối trong công việc, rằng người ta đang gửi giấy yêu cầu bạn trả lại lối đi mà anh mượn mấy năm qua để cho khách đi vào nhà hàng của bạn. Bạn nói bạn cũng căng thẳng chứ đâu có mình tôi, bạn cần có người ở cạnh, trong khi đó thì người bạn gái như tôi lại chỉ biết ôm lấy sự căng thẳng của riêng mình lên núi, thật là ích kỷ. Bạn còn sợ rằng tôi sẽ ngộ ra thứ gì đó và không về với bạn nữa. Rồi bạn tự chê trách mình vì không thể giúp người mình thương, nên người đó phải đi tìm bình yên nơi chốn khác. Bạn đổ sự bực dọc tràn lan ra những cuộc cãi vã giữa hai đứa.

Tôi vẫn sẽ đi. Tôi đã đăng ký khoá thiền thành công. Tôi đã lỡ việc này tháng trước, vì số người xếp hàng chờ đợi quá dài. Tôi thông báo với ba má tôi và những người thân thiết rằng tôi sẽ không liên lạc trong vòng 12 ngày tới.

Bạn cảm thấy bị tổn thương. Bạn thường hay nói nửa đùa nửa thật rằng bạn là người mong manh dễ vỡ, “mong em nhẹ tay”. Và bạn nói rằng "hạnh phúc đôi ta trông cậy cả vào em, vì anh có bao nhiêu tình yêu đã trao em hết rồi". Mặc dù không đồng ý, bạn muốn lái xe đưa tôi đi lên đó thay vì tôi có thể đi xe buýt cùng ban tổ chức.

Đoạn đường dài 150 cây số đi qua những đoạn xuyên rừng vắng vẻ. Trong xe của chúng tôi là một hỗn hợp dày đặc những cảm xúc: thương, giận, bực bội, cảm thông, tủi thân, an ủi, hụt hẫng, lo âu, háo hức.

Chúng tôi đến nơi sau đoàn một lúc. Bạn nhìn tôi vác ba lô vào trong, rồi lái xe đi. Các thiền sinh bắt đầu làm thủ tục. Trước khi tắt điện thoại để nộp cho ban tổ chức, tôi nhắn tin cho bạn để chào và báo với bạn rằng tôi ghi tên và số điện thoại của bạn vào phần thông tin liên lạc khẩn cấp. 

Tin nhắn không gửi đi được. Bạn đã chặn, vào một giây phút giận dỗi và bấn loạn nào đó trong lúc lái xe một mình trên đường về.

Xả van cảm xúc an toàn và có trách nhiệm (responsible venting)

 

Kìm nén cảm xúc không phải là thông minh cảm xúc.

Như một quả bom, cảm xúc có thể phát nổ tức thời. Hậu quả của nó có thể là những lời nói cay nghiệt làm tổn thương, hay là những hành động nông nổi mà sau đó khiến ta hối tiếc.

Rèn luyện thông minh cảm xúc là biết cách để quả bom không phát nổ lung tung. Nhưng con người vốn không thể chứa nổi quá nhiều trái bom nổ chậm. Những quả bom nổ chậm ấy thường tích tụ và khi gặp một tác nhân nào đó, nó sẽ nổ vào lúc ta bất ngờ nhất.

Vì thế, rèn luyện thông minh cảm xúc cũng cần biết cách để xả van an toàn và có trách nhiệm, để những cảm xúc được xả ra kịp thời và đúng nơi đúng chỗ.

Trong cuộc sống không ai tránh khỏi những cảm xúc phiền muộn, giận dữ, ức chế... Nếu không được xả thường xuyên, những người "lãnh đạn" sẽ là, buồn thay, lại là những người thương bên cạnh. Giận cá chém thớt, cái thớt nào ở gần sẽ bị chém mãi không thôi.

Vậy thì làm thế nào để xả van an toàn?

- Trước hết, ta cần có khả năng, và thói quen, nhận ra cảm xúc hiện tại của mình. Nếu nhận ra quá muộn, thì tất cả đã muộn màng, những lời cay đắng đã tuôn ra, chén bát đã rơi vỡ. Để có khả năng này, ta cần thường xuyên quan sát cơ thể, dành thời gian hít thở, yoga, thiền, thường xuyên hỏi mình đang cảm thấy thế nào, đọc tên cảm xúc mình đang có.

- Ý thức rõ ràng về mục đích, mục tiêu, ý định: điều mình muốn làm đó là tải cảm xúc ra ngoài, và mình muốn tải xong thì có gì sau đó nữa hay không.

- Tìm một người nghe thích hợp. Cho người đó biết tôi cần được nghe và nếu được thì giúp tôi nhìn nhận vấn đề từ góc nhìn của bạn.

- Rút ra bài học kinh nghiệm từ trải nghiệm vừa qua và hướng áp dụng cho lần sau.

Những cách xả van không hiệu quả.

1. Mong đợi rằng người thân chính là người sẽ nghe mình, hiểu mình, cảm thông cho mình. Thực sự nếu bạn có người thân như vậy, hãy cám ơn cuộc đời đã mang họ đến. Còn thông thường, điều đó sẽ không xảy ra quá nhiều.

2. Không nói rõ mục đích và nhu cầu xả van của mình khi nói chuyện, làm cho phía bên kia thấy mình bị làm cái thùng rác, hoặc bị làm bia đỡ đạn bất đắc dĩ. 

3. Không gói ghém cảm xúc trước khi xả, để nguyên tính sát thương của nó và xả lên người khác. Người thường ít ai chịu được điều này mà không bật lại.

Tìm một người như vậy khó quá?

Lý tưởng là mỗi người nên có một người bạn tri kỷ, tâm giao, đôi bạn cùng tiến để giúp nhau vượt qua những cung bậc cảm xúc. Nhưng nếu chưa có được một người như vậy, ta cũng có những cách khác ít lý tưởng hơn, ví dụ như:

+ Xả một mình. Bằng cách viết ra, thay vì là nói với người nào đó. Nói vào micro và ghi âm lại, cũng là một cách tương tự. Đi bộ, ngồi hít thở, nói chuyện với mèo, trò chuyện với hoa lá...

+ Thùng rác tập thể. Đó là những buổi trà dư tửu hậu giữa đám bạn thân, ai muốn xả cứ xả, một hội bạn đủ thân để không ai lấy làm phiền lòng về điều đó, xong ai lại về nhà nấy. (Cách này dễ, mấy ông anh làm hoài.)

Cảm xúc thì ai cũng có, và nó gắn liền với hạnh phúc. Thông minh với cảm xúc của mình thì cơ hội hạnh phúc sẽ lớn hơn là làm nạn nhân hoặc là nô lệ cho nó.

DOING vs. BEING (Nỗ lực và tận hưởng)

 

Doing: làm vì cần phải làm, vì cần có kết quả, nên phải cố lên, ráng, thậm chí gồng, mong làm cho xong.

Being: là trạng thái, là tận hưởng, là niềm vui, không cần lý do, không cần hiệu quả, nên càng làm càng thích.

Vậy thì nấu ăn là doing hay being, tương tự như vậy: tập thể dục, đọc sách, nghiên cứu, chăm sóc chó mèo, chăm sóc nhà cửa, đàn, vẽ, viết, học hành, đi làm....

Tuổi trẻ của tôi cái nào cũng là doing hết, tại vì môn nào cũng khó, toàn là phải cố gắng hết. Nên cuộc sống là nguyên cả một sự gồng, vì sống phải sống như thế nào chứ, có KPI rõ ràng, kể cả ăn với ngủ cũng có KPI.

Cho đến một ngày, ting ting, giác ngộ, nhận ra cuộc sống của mình chạy theo KPI, KPI là do chính mình set. Nhưng, vì sao mình set KPI như thế.... 

Tôi bắt đầu nghĩ về những cái cây ở vườn nhà ba má tôi. Năm nào mà nó ra trái nhiều, KPI tốt, thì thân nó oằn, hết mùa là nó xơ xác. Có khi năm sau nó không ra trái nào nữa. Còn năm nào mà trái nó vừa phải, thì nó khoẻ re, tươi tốt.

Rõ ràng tôi không muốn xơ xác. Chỉ là tôi muốn hoàn thành nhiều thứ một cách nhanh nhanh lên để rồi còn chơi.

Mãi về sau tôi mới thấy rằng cái chiến lược "làm nhanh lên để còn chơi" nó không hay ho như tôi tưởng. Kiểu như để dành miếng ngon để ăn cuối cùng nhưng lúc đó no quá rồi không thấy ngon nữa, kiểu như để dành chiếc áo đẹp khi nào đi chơi mặc nhưng đến lúc đó lại mặc hết được (vì quá mập). Vì tưởng tượng mình sẽ being trong tương lai nên giờ cố mà doing lên đi nào. Cứ vậy mà tôi mất hết mấy chục năm không thể chạm đến cuộc sống của mình, vì tôi ở thì hiện tại còn nó luôn ở thì tương lai.

Vậy giờ tôi being hơn thì tôi làm gì? Quanh qua quanh lại, tôi thấy mình vẫn làm những thứ đó, vẫn đi làm, vẫn tập yoga, vẫn nấu ăn, vẫn nuôi mèo, vẫn chăm sóc nhà cửa, vẫn viết, vẫn đọc. Nhưng thái độ thì khác rồi.

Những thứ nào lựa chọn được, tôi sẽ chọn thứ mình thích.

Nếu thấy oằn, tôi sẽ dừng, chuyển sang một thứ yêu thích khác (cái này thì có nhiều).

Những môn nào cần nỗ lực doing khúc đầu để có thể đạt đến being thì cũng thường xuyên check in coi mình đang ở đâu trên lộ trình đó rồi, và mình có muốn đi tiếp không. Có những môn sau nhiều năm cố gắng học hành thì cũng đạt đến trạng thái being (ví dụ như môn yoga, thiền), cũng có những môn cứ doing hoài mà không break-thru được thì... thôi (ví dụ như là mối quan hệ giữa tôi và bộ môn tennis).

Bằng cách này, cuộc sống của tôi giờ nhẹ nhàng hơn, nhưng không hề lãng phí đi chút nào như tôi đã từng sợ.

MONG MANH và MẠNH MẼ

 

Đây là một trò chơi tình huống:

---

Tình huống 1

Bạn nhận ra là bạn thân của bạn lừa dối bạn. Bạn cảm thấy uất ức vì bị coi thường, bị lợi dụng. Bạn thấy ghê tởm con người xấu xa đó. Bạn thấy buồn vì kết cục của một mối quan hệ. Rồi thì, bạn trách bản thân, sao mình ngu vậy. Bạn muốn rút kinh nghiệm sâu sắc. Hỏi: kinh nghiệm của bạn là gì?

1. Tôi nên khôn ngoan hơn cho những mối quan hệ sau này, giữ một mức độ an toàn với tất cả mọi người. Thật vậy đó, kể cả người trong gia đình, đồng nghiệp, hàng xóm, bất cứ ai.

2. Coi như tôi xui lần này. Tôi sẽ vẫn tin tưởng người khác. Vì nếu phải đề phòng tất cả thì sẽ không có được những tình cảm đáng quý.

---

Tình huống 2

Bạn vừa bị đuổi việc, bị bồ đá, bị ba mẹ chửi vô dụng, hay tương tự. Bạn cảm thấy bất bình vì bị đối xử tệ. Bạn lo lắng về tình trạng hiện tại của mình và hoang mang không biết nên làm gì tiếp theo. Bạn tự trách mình, mình bị vậy chắc do mình rồi, sao người ta không bị đuổi mà mình bị đuổi, sao người ta không bị đá mà mình bị đá, sao người ta không bị chửi mà mình bị chửi. Hỏi: Bạn có chia sẻ cảm xúc này với ai không?

1. Không. Tôi không muốn nói về tình trạng tệ hại của mình. Càng không muốn ai nhìn thấy nó. Tôi không thể tưởng tượng tôi mà chìm vào trong đó thì sẽ thế nào. Không, tôi muốn nó qua càng nhanh càng tốt.

2. Có. Nhưng chỉ với những người tôi thấy an toàn. Tôi thấy may mắn vì có những người đó. Khi tôi ổn hơn, tôi có thể kể với cả thể giới.

---

Trong cả hai tình huống, nếu bạn chọn phương án 2, bạn chọn vulnerable. Với câu chuyện thứ nhất, bạn vẫn có thể bị lừa lần nữa, và với câu chuyện thứ 2, chính mình sẽ phải đi qua cảm xúc buồn khổ, và người khác sẽ nhìn thấy sự "thất bại" của mình. 

Chọn phương án 2 là một lựa chọn có ý thức và có ý chí, bởi vì nếu không, chúng ta sẽ dễ dàng đi theo phương án 1 để tự vệ.

Mà nếu nó khó vậy, thì sao lại chọn?

Bởi vì quả ngọt ở cuối con đường, là sự nếm trải những tình cảm đẹp, những cảm nhận sâu sắc về bản thân, về tình yêu cuộc sống, cho phép nó được chảy tràn bên trong mình.

Vậy nên "không gồng". Vậy nên cần sự can đảm. Cần một sự mạnh mẽ thật sự bên trong, chứ không phải là "trông có vẻ kiên cố" như khi chọn phương án 1.

Việc khó, nên cứ thật từ từ. 

Mà, có gì đâu mà gấp. 😊

Làm gì khi "bỗng dưng nghỉ việc?"

 

Đã vài năm trôi qua và làn sóng "bỗng dưng nghỉ việc" vẫn còn tiếp diễn. Layoff hay là tự nghỉ, hình thức có thể khác nhau, nhưng nguyên nhân nhiều khi quay về một mối: công việc trở nên khó khăn ngoài mong đợi.

Tôi đã nghỉ việc nhiều lần. Mỗi lần tâm trạng không giống nhau. Mỗi lần mang một trải nghiệm mới.

Thời trẻ, nghỉ việc là đi tìm việc mới ngay, trong tâm trạng buồn giận và sợ thiếu tiền. Lên cấp quản lý rồi, nghỉ việc là sợ ảnh hưởng profile, sợ bị ở ngoài cuộc, sợ bị bỏ lại phía sau. Càng ở những vị trí cao, càng khó tìm công việc mới ngay được. Tâm trạng khó yên.

Tôi từng gap year vào năm 2018. Điều tôi từng mơ ước và chuẩn bị cho nó. Được bước ra khỏi guồng máy, được nhìn ánh hoàng hôn. Tôi đã muốn khóc khi nhìn ánh nắng chiều xuyên qua tán cây, rơi xuống chiếc bàn ở sân vườn trong một quán ăn của người bạn đã lâu không gặp. 

Tôi đi nhiều nơi ở đất nước mình, thử nhiều món ăn địa phương mà chỉ khi được thổ địa dẫn đi thì mới ăn được. Tôi xuống biển, bị con mực xịt mực vào mặt, thật hài. Tôi lên núi, ngồi trên đó hơn 10 ngày không liên lạc với thế giới trần ai, thấy trong suốt.

Cuộc đời thật vui, cho đến khi... thiếu tiền, thiếu chỗ đứng, thiếu sự ngưỡng mộ. Cảm giác nó đến nhanh hơn mình tưởng.

Bởi khi chuẩn bị gap year, mình dự tính trước cho một hiện thực. Còn trong thực tế, cảm xúc đi trước hiện thực rất nhiều. Tiền hãy còn chưa hết, nhưng cảm giác lo toan đã đến ngay bên sườn đây rồi.

Lần thứ hai gap year, tôi đã có kinh nghiệm hơn.

Câu hỏi của lần thứ hai: Làm thế nào để có thể bình tĩnh, để khi nào chơi thì chơi, khi nào làm là làm. 

Danh sách muốn chơi của tôi thì dài lắm. Bao nhiêu năm đi học đi làm, có biết bao nhiêu điều đã bỏ lỡ, đàn hát, vẽ vời, yêu đương lãng mạn, lên rừng xuống biển, sáng tác thơ văn, nuôi chó mèo, hay chỉ muốn nằm im không làm gì, không giải trình với ai.

Tìm ý tưởng để gap year có vẻ không khó. Nó luôn có sẵn. Tận hưởng trọn vẹn mới là điều khó.

Lỡ như bạn nghỉ việc bất ngờ và bỗng dưng thấy mình gap year hay gap month, thì làm sao? Hy vọng vài gợi ý dưới đây có thể có ích cho bạn:

1. Gap, nhưng không gap. Luôn có danh sách những điều thích làm. Kể cả nếu bạn thích "không làm gì" và bạn chủ đích thực hiện nó, đó là một niềm vui. Nếu bạn không làm gì vì không quyết định được là làm gì, nó sẽ là một sự khó chịu đáng kể.

2. Đừng xua đuổi cảm giác "thiếu tiền", "vô dụng", "lãng phí" khi nó kéo đến. Đây là cảm xúc không mời mà tới, cho nên không mời cũng sẽ tự đi. Khi bị mời đi lại càng không đi. Chỗ này bạn nghiên cứu thêm về "quản lý cảm xúc" sẽ có nhiều tip chuyên trị nhen.

3. Thường xuyên check-in. Để cảm nhận và ghi nhận đầy đủ về cái sung sướng mình đang có, ghi nhận những thông điệp mà những cảm xúc bất an muốn truyền tải. Mọi cảm xúc, mọi trải nghiệm đều có giá trị của nó. 

4. Nếu bạn ghi chép, bạn sẽ không phải nhớ mọi thứ trong đầu, đời nhẹ hơn khá nhiều. Và biết đâu một ngày nào đó, những ghi chép của bạn lại trở thành những tư liệu quý giá thì lại càng hay.

Vui chơi cũng phải học :)